Κομαντάντε Μάρκος

SUBCOMANDANTE MARCOS
Η Επιστροφή του «Μεξικάνου Τσε Γκεβάρα»

«Για να σιωπήσουν τα όπλα, πρέπει να μιλήσουν οι ιδέες, και πρέπει να μιλήσουν δυνατά, πιο δυνατά κι από τις σφαίρες».
Υποδιοικητής Marcos σε επιστολή που έγραψε τον Αύγουστο του 1994 στον Μεξικανό συγγραφέα Carlos Fuentes...

Γράφει ο Γιώργος Στάμκος

Η επαρχία Τσιάπας είναι μια από τις φτωχότερες πολιτείες του Μεξικού. Βρίσκεται στα νότια της χώρας, χωμένη μέσα στις ζούγκλες του νότιου Μεξικού και κατοικείται κατά 30% περίπου από ιθαγενείς Ινδιάνους, που ανήκουν στη φυλή των Μάγιας. Με πληθυσμό 110 εκατομμύρια κατοίκους το Μεξικό είναι σε γενικές γραμμές μια φτωχή χώρα –πλούσια ωστόσο σε φυσικούς πόρους– και η Τσιάπας είναι μια από τις φτωχότερες επαρχίες της. Η Τσιάπας παρουσιάζει έντονα τα χαρακτηριστικά της Κεντρικής Αμερικής, με το τροπικό δάσος να είναι πανταχού παρόν. Ήδη από τη δεκαετία του 1970 αυτό το τροπικό δάσος, που συνορεύει με τις ζούγκλες της πολιτικά ασταθούς Γουατεμάλας, υπήρξε καταφύγιο για τις μικρές επαναστατικές ομάδες του Μεξικού. Αυτοί οι επαναστατικοί πυρήνες δεν εξαλείφθηκαν ποτέ και συνέχιζαν κατά καιρούς τη δράση τους, εισχωρώντας και στις κοινότητες των Ινδιάνων. Οι ακτιβιστές της μεξικανικής Αριστεράς, που βρήκαν «άσυλο» στις ζούγκλες της Τσιάπας, προετοίμασαν το έδαφος στις κοινότητες των Ινδιάνων για να συγκροτηθεί το μετέπειτα κίνημα των Ζαπατίστας.

Αν και κατοικείται από φτωχούς ανθρώπους η Τσιάπας είναι μια επαρχία πλούσια σε φυσικούς πόρους, υδροηλεκτρική ενέργεια, αποθέματα πετρελαίου, δασικού πλούτου, κτηνοτροφίας και αγροτικής παραγωγής. Όμως, όσες επενδύσεις και να έγιναν σ’ αυτή την περιοχή, οι ντόπιοι κάτοικοι της ωφελήθηκαν ελάχιστα. Επειδή οι περισσότεροι κάτοικοι της Τσιάπας, και κυρίως οι Ινδιάνοι Μάγιας, είναι αγρότες, η κατοχή της γης έχει μεγάλη σημασία γι’ αυτούς. Ωστόσο ένα μεγάλο τμήμα της γης ήταν πάντα υπό την κατοχή των μεγάλων γαιοκτημόνων, οι οποίοι είχαν την υποστήριξη του κράτους και των πολιτικών –διέθεταν μπράβους και παραστρατιωτικές ομάδες–, και μόλις το 40% της γης άνηκε στις κοινότητες των Μάγιας, που δεν μπορούσαν όμως να τις διαχειριστούν εύκολα, ούτε και να πάρουν πιστώσεις. Το 1992, το άρθρο 27 του Συντάγματος του Μεξικού, που όριζε τις βασικές αρχές της αγροτικής μεταρρύθμισης, τροποποιήθηκε. Η εφαρμογή όμως αυτής της απόφασης στην επαρχία Τσιάπας συνάντησε εξαιρετικές δυσκολίες. Το άρθρο 27 του μεξικανικού Συντάγματος περί χρήσης των δημόσιων χώρων ήταν η σπίθα που οδήγησε τους Ζαπατίστας να πάρουν τα όπλα. Ήταν η σταγόνα στο ποτήρι που ξεχείλισε και ώθησε τους ιθαγενείς Μάγιας να περάσουν στον ένοπλο αγώνα και να κηρύξουν ανταρτοπόλεμο στην κυβέρνηση του Μεξικού και στους ντόπιους τοποτηρητές της.

Η Επανάσταση των Νέο-Ζαπατίστας

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η κατάσταση στην επαρχία Τσιάπας επιδεινώθηκε και η αμφισβήτηση της αγροτικής μεταρρύθμισης ώθησε στο σχηματισμό αντάρτικων ομάδων. Έτσι εμφανίστηκε το 1992 το κίνημα των Νέο-Ζαπατίστας, που πήρε το όνομα του από τον Μεξικάνο αγωνιστή Emiliano Zapata (1879-1919). Η επίσημη ονομασία του κινήματος είναι EZLN (Ejercito de Liberation Nacional –Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός των Ζαπατίστας) και είναι ένα κίνημα αυτοχθόνων Μάγιας, με ισχυρή παρουσία των γυναικών στους κόλπους του και με καθοδηγητή έναν λευκό πρώην καθηγητή φιλοσοφίας, τον Subcomandante Marcos (Υποδιοικητής Μάρκος), που σύντομα θα γίνει διάσημος σ’ όλο τον κόσμο. Οι νεαροί αντάρτες των Ζαπατίστας, που πήραν τα όπλα –οι περισσότεροι μάλιστα τα αγόρασαν με την εργασία τους– και εντάχθηκαν στο κίνημα, συγκινήθηκαν περισσότερο από την «ιδεολογία της απελπισίας», παρά από κάποια «υψηλά ιδανικά» της επανάστασης. Άλλωστε το σύνθημά τους «Basta!» –«Αρκετά!»– συνοψίζει σε μεγάλο βαθμό και τα συναισθήματά τους.

Αυτοί οι «Φωτισμένοι Επαναστάτες», όπως τους αποκάλεσαν, κήρυξαν ένα από τα πιο εφήμερα αντάρτικα στην πρόσφατη ιστορία: Την 1η Ιανουαρίου του 1994 κηρύχτηκε η ένοπλη εξέγερση των Ζαπατίστας και στις 12 Ιανουαρίου κηρύχθηκε η κατάπαυση του πυρός και οι εχθροπραξίες με τις κυβερνητικές δυνάμεις! Μπορεί να μην νίκησαν τις κυβερνητικές δυνάμεις αλλά κατάφεραν να κερδίσουν στο παιχνίδι των εντυπώσεων και δεκάδες χιλιάδες Μεξικανοί άρχισαν να διαδηλώνουν σε όλη τη χώρα την εχθρότητά τους προς την κυβέρνηση και τη συμπαράστασή τους στο κίνημα των Ζαπατίστας. Ακόμη και στην ίδια την πρωτεύουσα, την Πόλη του Μεξικού, εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους διαδηλώνοντας υπέρ του κινήματος των Ζαπατίστας και του Subcomandante Marcos με συνθήματα όπως: «Todos Somos Marcos» (Είμαστε Όλοι Μάρκος).

Η αλήθεια είναι πως το Μεξικό είναι μια χώρα που γεννά συνεχώς επαναστατικά κινήματα. Η επανάσταση είναι αναπόσπαστο τμήμα της μεξικανικής κουλτούρας: «Η συνεχής χρήση των παραδόξων (πόλεμος για την ειρήνη, θάνατος για μια ζωή με αξιοπρέπεια, η παρανομία ταυτόχρονα με την εντατική χρήση των ΜΜΕ, η απομόνωση και η παρουσία τους σε τελετές αντάξιες των μεγάλων προ-κολομβιανών τελετών) κάνουν τον EZLN μια αντάρτικη οργάνωση τόσο διαφορετική απ’ όσες έχουμε γνωρίσει μέχρι σήμερα», γράφει ο ανθρωπολόγος και Μεξικανολόγος Marie-Jose Nadal στο βιβλίο του A l’ Ombre de Zapata (Στη Σκιά του Ζαπάτα).

Τα αιτήματα των Ζαπατίστας αφορούν κυρίως την δίκαιη αγροτική και πολιτική μεταρρύθμιση και την εθνική αυτονομία τους, στα πλαίσια πάντα του Μεξικού. Η βάση του κινήματός τους είναι Ινδιάνικη αλλά η διοίκηση τους είναι Ladino, όπως έδειξε και η αποκάλυψη της ταυτότητας του Υποδιοικητή Μάρκος, που δεν είναι Ινδιάνος, ούτε μιγάς αλλά λευκός Μεξικάνος. Ο ίδιος ο Μάρκος αρνήθηκε εξ αρχής τη «στρατιωτική λογική» πιστεύοντας περισσότερο στο «δίκαιο αγώνα», δηλαδή σε κάτι μεταξύ χριστιανικής παράδοσης και μαρξισμού: «Βλέπουμε την ένοπλη πάλη όχι με την κλασική έννοια των προηγούμενων αντάρτικων, δηλαδή την ένοπλη πάλη ως μονόδρομο και μόνη παντοδύναμη αλήθεια… Το κρίσιμο σ’ έναν πόλεμο δεν είναι η στρατιωτική σύγκρουση αλλά η πολιτική που διακυβεύεται σ’ αυτή τη σύγκρουση…». Γι’ αυτό και το κίνημα των Ζαπατίστας ξεχώρισε από τα άλλα αντάρτικα κινήματα εξ αιτίας των «έξυπνων τακτικών» του που δεν οδήγησαν σε άσκοπη αιματοχυσία, αλλά σε γενναιόψυχες πράξεις (π.χ. απελευθέρωση του κυβερνήτη της επαρχίας και των αστυνομικών που συνελήφθησαν, όχι εκτελέσεις και δίκες με συνοπτικές διαδικασίες κ.α.), οι οποίες κέρδισαν την κοινή γνώμη της χώρας και τελικά την έστρεψαν κατά της κυβέρνησης.

Ο Αινιγματικός Υποδιοικητής Μάρκος

Όλοι συμφωνούν πως ο «εγκέφαλος» της πρωτοφανούς επιτυχίας του κινήματος των Ζαπατίστας, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, ακούει στο όνομα Υποδιοικητής Μάρκος. Ο Μάρκος είναι μια αινιγματική προσωπικότητα γύρω από την οποία κυκλοφορούν πολλές φήμες και ιστορίες. Πρώην καθηγητής, που μεγάλωσε στην επαρχία Tamaulipas, που πήγε σε σχολείο Ιησουϊτών, και πήρε το μεταπτυχιακό του δίπλωμα στη Φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της Πόλης του Μεξικού, ο Μάρκος δεν ήταν μια συνηθισμένη περίπτωση επαναστατικού ηγέτη.

Καταρχάς το «Μάρκος» δεν είναι το πραγματικό του όνομα αλλά ένα «παρατσούκλι», το οποίο πήρε από το όνομα ενός επαναστάτη φίλου του, που σκοτώθηκε σ’ ένα στρατιωτικό φυλάκιο ελέγχου σε κάποιο μεξικανικό δρόμο. Ο εκπρόσωπος του μεξικανικού ανταρτικού κινήματος των Ζαπατίστας (EZLN) Subcomandante Insurgente Marcos είναι ο «άνθρωπος με τα πολλά ονόματα», γνωστός επίσης και ως Delegado Cero (Αντιπρόσωπος Μηδέν). Ο γεννημένος στις 19 Ιουνίου του 1957 Μάρκος έμαθε, ανάμεσα στους ιθαγενείς Μάγιας στους οποίους κατέφυγε το 1983, την τέχνη της ακρόασης και της δημιουργίας συναίνεσης –κάτι που αποδείχθηκε πολύτιμο για την ενότητα του κινήματος των Ζαπατίστας. Το 1995 η κυβέρνηση του Μεξικού έστειλε στρατεύματα στις ζούγκλες του Γιουκατάν για να συλλάβουν τον «τρομοκράτη» Μάρκος και τους Ζαπατίστας του, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Από το 1992 μέχρι το 2006 ο Υποδιοικητής Μάρκος δημοσίευσε περισσότερα από 200 κείμενα και 21 βιβλία πολιτικής και φιλοσοφίας. Το πιο γνωστό βιβλίο του τιτλοφορείται La Historia de los Colores και είναι ένα βιβλίο για παιδιά, που βασίζεται στη μυθολογία των Μάγιας και διδάσκει την ανεκτικότητα. Μολονότι η πολιτική φιλοσοφία του Μάρκος χαρακτηρίζεται συχνά ως «μαρξιστική», θα μπορούσε ωστόσο να χαρακτηριστεί και ως «ανθρωπιστική» καθώς επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση της αδικίας κατά των ανθρώπων από το Κράτος και την πλουτοκρατική ελίτ, δίνοντας έτσι στην ιδεολογία των Ζαπατίστας και μια έντονη αναρχική χροιά. Το στυλ γραφής του Μάρκος, που χαρακτηρίζεται από ειρωνεία και ρομαντισμό, κρατάει συχνά αποστάσεις από οδυνηρές καταστάσεις απέναντι στις οποίες διαμαρτύρεται. Ένα βιβλίο του, που κυκλοφόρησε το 2002, φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο Our Word is Our Weapon (Τα Λόγια μας Είναι τα Όπλα μας), εκφράζοντας την ανάγκη του Μάρκος να επισημάνει πως «οι ιδέες είναι πιο δυνατές από τις σφαίρες».

Την πρώτη Ιανουαρίου του 2006 ο Μάρκος ξεκίνησε περιοδεία στις 31 πολιτείες του Μεξικού. Σε μια συνέντευξη που είχε δώσει μερικά χρόνια πριν είχε πει: «Το πολιτικό σύστημα του κράτους είναι διεφθαρμένο και είναι αναμεμειγμένο στο εμπόριο ναρκωτικών, βυθισμένο μέσα στην απάτη και στα ψέματα, έχοντας χάσει τη νομιμότητα απέναντι στο μεξικανικό λαό». Ο ίδιος προσωπικά ταξίδεψε στο Μεξικό πάνω σε μια μαύρη μοτοσικλέτα, πιθανώς για να τιμήσει τη μνήμη του θρυλικού Τσε Γκεβάρα. Τελευταία ο Μάρκος ταξιδεύει έχοντας μαζί του ένα ζώο ως μασκότ. Πρόκειται για ένα δύσμορφο κόκορα, που τον αποκαλεί «ο πιγκουΐνος». Σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας New York Times (6.01.2006), ο Μάρκος χρησιμοποιεί αυτό το ζώο ως σύμβολο για τους ανθρώπους που έχουν στερηθεί τα πολιτικά δικαιώματα και την αξιοπρέπειά τους.

Στις 9 Μαΐου του 2006 ο Μάρκος εμφανίστηκε στην κρατική τηλεόραση του Μεξικού δηλώνοντας, ανάμεσα στ’ άλλα, πως «η κρατική αστυνομία διακρίνεται πάντα για την ωμότητα της».

Σ’ έναν κόσμο που ο καπιταλισμός γίνεται όλο και πιο επιθετικός, πιο ανταγωνιστικός και πιο παγκοσμιοποιημένος ο Υποδιοικητής Μάρκος επιτελεί μια αμφίδρομη λειτουργία: Είναι ένα είδος «παράθυρου», που επιτρέπει στο Δυτικό κόσμο να δει τα προβλήματα των ιθαγενών ινδιάνων της Τσιάπας και, αντίστροφα, στους ιθαγενείς Μάγιας, να δουν το Δυτικό κόσμο.

Η Συνέντευξη του Μάρκος στο Περιοδικό Gattopardo

Για χρόνια ο Υποδιοικητής Μάρκος κρύβονταν από τα Media, που πάντα ερωτοτροπούσαν μαζί του. Ο Σεμπάστιάο Σολγάδο, ο Ολιβέρο Τοσκάνι και πολλοί σημαντικοί Μεξικανοί φωτογράφοι τον πολιόρκησαν επίμονα στο παρελθόν αλλά δεν τα κατάφεραν. Από το 1993 και τη γέννηση του κινήματος των Ζαπατίστας ο Μάρκος αρνιόταν πεισματικά να φωτογραφηθεί σε στούντιο, και όσες φωτογραφίες του είδαν το φως της δημοσιότητας ήταν «κλεμμένες» από τις λιγοστές δημόσιες εμφανίσεις του. Είπε τελικά το «ναι» τον περασμένο Νοέμβρη για χάρη του Κολομβιάνικού περιοδικού Gattopardo. Δεν είναι γνωστοί οι λόγοι αυτής της απόφασης και κάποιοι τον κατηγόρησαν ότι «έβαλε νερό στο κρασί» του παίζοντας με μηντιακούς ρόλους lifestyle.

Στα τέλη λοιπόν του Νοεμβρίου του 2007 ο Υποδιοικητής Μάρκος έδωσε μια διαφωτιστική συνέντευξη στο πρωτοποριακό, για τα δεδομένα της Λατινικής Αμερικής, Κολομβιάνικο περιοδικό Gattopardo. Τη συνέντευξη πήρε η ρεπόρτερ Λάουρα Καστιλιάνο, που συνάντησε τον Μάρκος, στη μικρή πόλη La Garrucha της επαρχίας Τσιάπας.

Σ’ αυτή τη συνέντευξη ο Μάρκος έλυσε για λίγο τη σιωπή του και υπενθύμισε ότι τόσο ο ίδιος όσο και το κίνημα των EZLN ήταν το 1994 στο επίκεντρο της προσοχής όλου του κόσμου. Προειδοποίησε ότι τότε «ετοιμάσαμε την εξέγερση χωρίς τη βοήθεια των ΜΜΕ και του κόσμου», αλλά τώρα είναι η κυβέρνηση που ετοιμάζει την αντεπίθεσή της… Ο Μάρκος ισχυρίζεται πως η κυβέρνηση του Μεξικού, υπό τον Φιλίπε Καλντερόν, ετοιμάζει την «αντιτρομοκρατική της στρατηγική». Μια στρατηγική που θα οδηγήσει στην πόλωση των τοπικών κοινοτήτων των ιθαγενών Μάγιας στην επαρχία Τσιαπάς, με όχημα τη χρήση της γης. Δηλαδή μια στρατηγική του «διαίρει και βασίλευε». «Με τον τρόπο αυτό έχει δημιουργηθεί –εργαστηριακά– μια τεχνητή κοινωνική σύγκρουση στη Τσιάπας, ώστε να έρθουν τα κυβερνητικά στρατεύματα να επιβάλλουν την ‘’ειρήνη’’ τους», είπε ο Μάρκος.

Όταν η δημοσιογράφος τον ρώτησε αν θα υπάρξει αντίδραση σ’ αυτό το κυβερνητικό σχέδιο από τις δυνάμεις των Ζαπατίστας ο Μάρκος απάντησε πως για την ώρα λαμβάνονται μόνον προληπτικά μέτρα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα μείνουν με σταυρωμένα τα χέρια.

Στην ίδια συνέντευξη ο Μάρκος αναφέρθηκε στην αξιοσημείωτη πρόοδο που συντελέστηκε όλα αυτά τα χρόνια στις κοινότητες των Ζαπατίστας, σε σύγκριση με την απόλυτη περιθωριοποίηση που βίωναν πριν από το 1994: «Μπορεί σήμερα οι κοινότητες μας να μην είναι πλούσιες, αλλά πλέον δεν υπάρχει πείνα». Επισήμανε επίσης τη σημαντική μείωση της παιδικής θνησιμότητας και τη μεγάλη συμμετοχή των γυναικών στα τοπικά συμβούλια.

Στην ερώτηση της δημοσιογράφου σχετικά με την αίσθηση «παρακμής» του κινήματος στα μάτια των ΜΜΕ, ο Μάρκος παραδέχθηκε πως αυτό οφείλονταν κυρίως στις έντονες κριτικές που άσκησε κατά την προεκλογική περίοδο του 2006, που οδήγησε στην απομόνωση του κινήματος από μια μερίδα Μεξικανών διανοουμένων. Όταν ρωτήθηκε «πόσο δύσκολο είναι να είναι κάποιος Μάρκος», εκείνος απάντησε πως «το όνομα του βαραίνει πλέον πολύ, και όσα λάθη γίνονται συνήθως καταλογίζονται σ΄ αυτόν, ενώ όσες επιτυχίες συμβαίνουν καταλογίζονται στις κοινότητες των Ζαπατίστας». Παραδέχθηκε επίσης πως ορισμένες στιγμές αισθάνεται ευάλωτος, αλλά όμως δεν χάνει τον ενθουσιασμό του.

Εικοσιτέσσερα χρόνια μετά από τη στιγμή που κατέφθασε στα βουνά της επαρχίας Τσιάπας, το 1983, κυνηγώντας τα όνειρά του, ο Μάρκος δεν μετανιώνει στιγμή και παραδέχεται πως ο αγώνας του άξιζε τελικά τον κόπο: «Αν γύριζα στο παρελθόν θα έκανα πάλι το ίδιο. Δεν θα άλλαζα τίποτε». Μετά όμως το ξανασκέφτεται λίγο και λέει: «Αν ήταν να αλλάξω κάτι θα ήταν αυτό: δεν θα ήθελα να ήμουν πρωταγωνιστής στα ΜΜΕ».
Goodbye Marcos?

Η δημόσια επανεμφάνιση του Μάρκος στο San Cristobal de las Casa της επαρχίας Τσιάπας, στις 13 Δεκεμβρίου του 2007, συνέπεσε με τη δημοσίευση της συνέντευξής του στο Κολομβιάνικο περιοδικό Gattopardo. Σ’ αυτή τη συνέντευξη, που πάρθηκε το Νοέμβριο του 2007, ο ηγέτης των Ζαπατίστας δήλωσε ότι το κίνημα «είναι ήδη εκτός ‘’μόδας’’» και ότι η κυβέρνηση του Μεξικού σχεδιάζει να περάσει στην αντεπίθεση. Επίσης αναγνώρισε πως «ο αγώνας αξίζει τον κόπο» και πως το 2008 το κίνημα των Ζαπατίστας σχεδιάζει να δρομολογήσει μια νέα μορφή δράσης που αναμένεται να είναι «μια νέα επανάσταση, όχι με ένοπλη δράση αλλά με άλλους τρόπους που θα αλλάξουν το πολιτικό σύστημα και θα οδηγήσουν τη χώρα στην επαναθεμελίωση της». Εικάζεται πως η συνέντευξη στο Gattopardo είναι η τελευταία δημόσια εμφάνιση του Μάρκος, εξ αιτίας μιας εκκολαπτόμενης επίθεσης ενάντια στο κίνημα των Ζαπατίστας, που ίσως εκδηλωθεί μέσα στο 2008…
ΗΓΟΥΜΑΣΤΕ ΥΠΑΚΟΥΟΝΤΑΣ
2001: Η Μεγαλειώδης Πορεία των Ζαπατίστας Για την Αξιοπρέπεια των Ιθαγενών

«…Χαμηλώστε τη φωνή σας και ακούστε, γιατί υπάρχει μια άλλη φωνή τώρα που δεν έχει έρθει να κλέψει ή να επιβάλει, αλλά για να κάνει κάτι πολύ πιο σοβαρό: να πάρει τη θέση σας. Η φωνή αυτή είναι η δική μας φωνή. Η φωνή εκείνων που έχουν το χρώμα της γης».

Απόσπασμα από την ομιλία του EZLN κατά την άφιξή τους στην πόλη του Μεξικού



Γράφει η Afra Citlalli

Είναι πολύ εύκολο να κολλήσεις στους Ζαπατίστας την ταμπέλα του τρομοκράτη: είναι οπλισμένοι, φοράνε μάσκες του σκι και βρίσκονται ακόμη επίσημα σε πόλεμο με τη Μεξικανική Κυβέρνηση. Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά. Βασικό όπλο τους είναι οι λέξεις τους. Τα πραγματικά τους όπλα τα αποκαλούν «όπλα που φιλοδοξούν να είναι άχρηστα». Ο πόλεμος που κάνουν αψηφά συνεχώς κάθε προσπάθεια προσδιορισμού μέσα από γνωστά δεδομένα. Είναι ένας πόλεμος λέξεων και συμβόλων. Την ίδια στιγμή αποτελεί ζήτημα ζωής και θανάτου.

Στις 24 Φεβρουαρίου του 2001 οι Ζαπατίστας έκαναν το αδιανόητο. Άνδρες και γυναίκες καταζητούμενοι σε όλη τη χώρα, βγήκαν από τη ζούγκλα και πραγματοποίησαν την Πορεία Για την Αξιοπρέπεια των Ιθαγενών. 23 διοικητές του Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού των Ζαπατίστας (EZLN), μαζί με τον Υποδιοικητή Μάρκος, διέσχισαν το Μεξικό καλύπτοντας μια απόσταση 1.500 χιλιομέτρων περίπου, συνοδευόμενοι απ’ ένα καραβάνι υποστηρικτών τους από το Μεξικό αλλά και όλο τον κόσμο, που ταξίδεψαν εκεί με πενήντα λεωφορεία. Κοιμήθηκαν σε πλατείες, σε γυμναστήρια και σε πάρκα ψυχαγωγίας. Έκαναν χορούς μασκέ και πραγματοποίησαν 77 δημόσιες συγκεντρώσεις στο δρόμο τους προς την Πόλη του Μεξικό. Κάθε τους στάση ήταν και μια γιορτή.

Μπαίνοντας στην πρωτεύουσα, κι ενώ κατευθύνονταν προς την κεντρική πλατεία, δύο εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους να τους υποδεχτούν! «No Estan Solos!» (Δεν Είστε Μόνοι Σας) φώναζε το πλήθος. Για πρώτη φορά στην ιστορία του Μεξικού, ιθαγενείς γυναίκες μπόρεσαν να μιλήσουν στο Κογκρέσο, διεκδικώντας τη συνταγματική αναγνώριση των δικαιωμάτων και της αυτονομίας των 10.000.000 ιθαγενών του Μεξικού.

Το ταξίδι αυτό ήταν ένα πολύ μεγάλο ρίσκο καθώς πολιτειακοί κυβερνήτες και παραστρατιωτικές οργανώσεις δεν σταμάτησαν λεπτό να εκτοξεύουν απειλές εναντίον των Ζαπατίστας… Ο συντονισμός αυτής της επικών διαστάσεων εκδήλωσης παρουσίασε τεράστιες δυσκολίες, αλλά ακολουθήθηκε η βασική αρχή των Ζαπατίστας –το «ηγούμαστε υπακούοντας»– δείχνοντας πως η ιστορία γράφεται όχι μόνο μέσα από τις κατά μέτωπο συγκρούσεις με την εξουσία, αλλά και μέσα από δημιουργικές εκδηλώσεις που την αψηφούν και την αναγκάζουν να προσαρμοστεί στις ανάγκες του λαού.

Πηγή: Είμαστε Παντού: Η Ακαταμάχητη Άνοδος του Παγκόσμιου Αντικαπιταλισμού, Εκδόσεις Οξύ, 2001


«Βλέπουμε την ένοπλη πάλη όχι με την κλασική έννοια των προηγούμενων αντάρτικων, δηλαδή την ένοπλη πάλη ως μονόδρομο και μόνη παντοδύναμη αλήθεια… Το κρίσιμο σ’ έναν πόλεμο δεν είναι η στρατιωτική σύγκρουση αλλά η πολιτική που διακυβεύεται σ’ αυτή τη σύγκρουση…».

Subcomandante Marcos