Ποιά άμιλλα;

Άλλα λόγια να μισιόμαστε
του Δημήτρη Ποταμιάνου 30/07/2011

* Πανεπιστήμιο και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση

Τη μαχητική αντίθεσή της προς το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Παιδείας εξέφρασε μια νέα (γεμάτη) φουρνιά Πανεπιστημιακών, μεταξύ άλλων επειδή “ο (προωθούμενος) επιχειρηματικός ανταγωνισμός ανάμεσα στα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας για την εξασφάλιση ευνοϊκότερης οικονομικής μεταχείρισης θα αντικαταστήσει την ευγενή επιστημονική άμιλλα”. Κατανοώ ενδεχομένως το φόβο για το πλιάτσικο στα ερευνητικά και άλλα κονδύλια- ως πιθανή εκτροπή των σχεδιαζομένων μεταρρυθμίσεων. Αλλ’ ερωτώ: Πού την είδατε εσείς την άμιλλα, κύριοι συνάδελφοι, στραβός ήμουνα εγώ τόσα χρόνια και δε χαμπάριζα παρά μόνο βολέματα εαυτών και αλλήλων, αλλαξοκωλιές και πατροναρίσματα;

Πριν από μερικά χρόνια ο τότε διευθυντής του φημισμένου Τεχνολογικού Ινστιτούτου του Μ.Ι.Τ. , ο Ελληνοαμερικανός γκουρού του κυβερνοχώρου Νίκολας Νεγκροπόντε, στην ομιλία του κατά την τελετή αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών, είχε μελαγχολικά διατυπώσει τις ανησυχίες του για το ψηφιακό και δικτυακό μέλλον της Ελλάδας. <<Λείπει κυρίως από τη χώρα>>, είχε πει εν συνόψει, <<το προααπαιτούμενο για την πληροφοριακή διείσδυση και τη δικτυακή διασύνδεση πνεύμα συνεργασίας.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως ελάχιστα δείχνετε να ενδιαφέρεστε για το κυνήγι των γνήσιων ταλέντων. Στην Αμερική, όπου σταδιοδρόμησα, οι επιχειρήσεις αλλά και οι πανεπιστημιακές σχολές επιδίδονται σ’ έναν συνεχή ανταγωνισμό ποιός θα προσελκύσει και θα κρατήσει κοντά του τα ικανότερα στελέχη, τα πιο ευρηματικά μυαλά. Δε βλέπω να συμβαίνει το ίδιο εδώ. Πολλοί προικισμένοι νέοι άνθρωποι χαραμίζονται διότι λίγοι ενδιαφέρονται να σταθμίσουν σφαιρικά τις προηγούμενες επιδόσεις τους- σπουδές, γενικά και ειδικά ενδιαφέροντα, πρώτα δείγματα κοινωνικής και επαγγελματικής προσφοράς- και να “ποντάρουν” στις υποσχέσεις που τα διαπιστευτήρια αυτά δίνουν για το μέλλον>>.

Χωριστά, όταν τις πρωτοάκουσα, και οι δύο παρατηρήσεις του Νεγκροπόντε, για το εγχώριο έλλειμμα συνεργασίας από τη μια μεριά και για τη μίζερη μάστιγα της αναξιοκρατίας από την άλλη, έβγαζαν απολύτως νόημα κι έδειχναν να έχουν πολύ ψωμί. Με παίδευε ωστόσο τότε και με παίδεψε, πρέπει να πω για κάμποσο καιρό ακόμα, η ακριβής σύνδεσή τους. Και όμως, κατόπιν ωρίμου σκέψεως πρόκειται μάλλον για καλά μετρημένα και πολύ ταιριαστά κουκιά. Η συνεργασία με κάποιον σχετικά εύκολα εμπεδώνεται όταν προσδοκούμε ότι σε τυχόν νέο συναπάντημά μας θα μας ανταποδώσει μια πρότερη καλή μας πράξη ή επίσης όταν φοβόμαστε πως θα μας ξεπληρώσει με το ίδιο νόμισμα κάποιο δικό μας χτύπημα κάτω απ’ τη μέση. Βρισκόμαστε εδώ στο πεδίο της “άμεσης αμοιβαιότητας”, όπως λένε οι αναλυτές της Θεωρίας των Παιγνίων.

Οι αναμετρήσεις των “συμπαικτών, που ξέρουν και κρατούν ένα κατάστιχο των προηγούμενων συναντήσεών τους, είναι άμεσες- ένας προς έναν, χωρίς παρεμβολές τρίτων προσώπων ή άλλων καταστάσεων. Υπάρχει όμως και η “έμμεση αμοιβαιότητα”, όταν στο εσωτερικό μιας ευρύτερης κοινότητας θα τύχει να συναντήσω κάποιον για το ποιόν και τις συνήθειες του οποίου δεν έχω ιδία αντίληψη. Τι θα καθορίσει σ’ αυτήν την περίπτωση τη συμπεριφορά μου; Μα, βέβαια, το τι έχω ακούσει για το πώς έχει εκείνος συμπεριφερθεί σε άλλους. Βρισκόμαστε πλέον εδώ στο πεδίο της καλής φήμης που ο καθένας μας διακαώς επιθυμεί να αποκτήσει μέσα σε μια λιγότερο ή περισσότερο οργανωμένη ομάδα. Ισχύει ασφαλώς και το αντίστροφο αν αναλογιστούμε κι αυτό που ο καθένας μας προσπαθεί σαν το διάβολο ν’ αποφύγει- καλύτερα, λέμε, να σου βγει το μάτι παρά το όνομα.

Πού θέλω να το πάω; Μα εκεί που πηγαίνει μόνο του, έχω την εντύπωση. Μένοντας στις πρακτικές της σημερινής πανεπιστημιακής κοινότητας, με τι διάθεση να επιδοθεί κανείς στο χτίσιμο καλής φήμης όταν εκ προοιμίου γνωρίζει πως δεν είναι το υπομονετικά χτισμένο δικό του όνομα που θα μετρήσει για την προκοπή του, παρά τα λιγότερο ή περισσότερο τρανταχτά επώνυμα, με περιστασιακή ιδίως επιρροή, εκείνων που θα στηρίξουν, θερμά ή χαλαρά, την υπόθεσή του; Και ασφαλώς μέσα σ’ αυτό το “ρευστό” κλίμα, ποιός έχει την όρεξη να σκαλίσει βιογραφικά σημειώματα, ν’ αναζητήσει και να διασταυρώσει πληροφορίες, προκειμένου να επιλέξει τον πιο κατάλληλο για μια εκπαιδευτική ή ερευνητική αποστολή; Κοροφέξαλα όλα αυτά. Μοιάζει να αρκεί στους αδέκαστους κριτές να μπορούν να προσφέρουν, με την “επιλογή” στην οποία θα καταλήξουν, κάποια ανταλλάξιμη εξυπηρέτηση σε κάποιον διαπρεπή συνάδελφο ή άλλον σημαίνοντα παράγοντα, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση σε όλες τις περιστάσεις είναι και ο “κρινόμενος” ν’ αποδέχεται τον ρόλο του πειθήνιου υποτακτικού.

Το κρίσιμο έλλειμμα συνεργασίας στη χώρα μας συνδέεται άμεσα τελικά με τον λειψό ή μάλλον κουτσουρεμένο ανταγωνισμό- στην παιδεία ειδικότερα, αλλά και αλλού. Το σαράκι της ενδημούσας αναξιοκρατίας έχει διαβρώσει τόσο την πίστη στον απόλυτα θεμιτό αγώνα για ατομική προβολή και αναγνώριση όσο και την εμπιστοσύνη στην προκοπή μιας παραγωγικής μονάδας (σαν τις πανεπιστημιακές-παραγωγή γνώσης δεν κάνει, επί τέλους, το Πανεπιστήμιο η οποία θα όφειλε να επιλέγει να έχει στις τάξεις της μόνο τους πιο προικισμένους, άξιους και αφοσιωμένους στο έργο τους, συνεργάτες. Τα άλλα περί αντιπαράθεσης του επάρατου, ως είθισται να αφισοκολλείται, “επιχειρηματικού ανταγωνισμού” με την “ευγενή επιστημονική άμιλλα” είναι, επιτρέψτε μου να το πω, άλλα λόγια να… μισιόμαστε.

πηγή: protagon.gr